Bu yazımızda ön bellek nedir, ne işe yarar, nasıl çalışır, önbellek temziliği nasıl yapılır gibi Önbellek hakkında bir çok sorunun cevabını bulabilirsiniz.
Ön Bellek nedir ?
İşlemci önbelleği, CPU’nun hafızadaki verilere ulaşma süresini azaltan bir donanımdır. Ana belleğe(RAM) kıyasla küçük, hızlı ve işlemci çekirdeğine yakındır. Sık kullanılan veriler ya da en güncel veriler işlemci önbelleğinde saklanır.
Ön Bellek ne işe yarar?
Günümüzde pek çok CPU, birden çok seviyede önbellek içerir, bu önbellekler verilerin yanı sıra komutları da bünyesinde tutar.
Ön-Bellekler, işlemcide ki iç işlemleri hızlandırmak ve yavaş bellekte ki komutları yürütürken harcanan zamanı en aza indirmek için geliştirilmiştir.
CPU ’nun ana bellekten veri alırken harcadığı zamanı azaltır; bu da bilgisayarı hızlandırır. CPU, ana bellekten veri alması gerektiğinde, bu verinin dahili ön bellekte olup olmadığına bakar. Dahili ön bellek, CPU’nun en son işlediği verilerin bir kopyasını saklar. Aranan veri dahili ön bellekte bulunamazsa harici ön belleğe bakılır.
Harici ön bellekte de bulunamayan veriler ana bellekten alınır. Bu, ön belleğe göre daha yavaş bir süreçtir.
Kısacası bir ön hafıza (cache) gerçek hafızaya erişmeyi azaltmak ve daha hızlı bir şekilde çözmek için tasarlanır. Gerçek hafızadan daha hızlı ve daha pahalıdır. Gerçek hafızadaki her şeyi içeremez dolayısıyla küçük bir kısmını içerir.
En çok kullanıldığı yerler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
İşlemci önbelleği
Disk önbelleği
Web önbelleği
Ön Bellek Nasıl Çalışır?
İşlemci bir veriyi ana bellekten okumak veya yazmak istediğinde önce Ön-Belleğe bakar, eğer istenen veri varsa ve içeriği değiştirilmemişse bu veriyi okur.
Yazma sürecinde ise önce Ön-Bellekte ki, sonra ise uygun bir zaman bulunduğunda ana bellekte ki bir adresin içerikleri değiştirilir.
İşlemcinin komutları daha hızlı yüklemesini sağlayan bu hafıza genellikle L1 (Level1) , L2 (Level2), L3 (Level3) olarak ayrılır.
L1 Ön Bellek (Cache) : Önemli kodlar ve veriler bellekten buraya kopyalanır ve işlemci bunlara daha hızlı ulaşabilir. Kodlar için olan Code cache ve veriler için olan Data cache olmak üzere ikiye ayrılır. Kapasitesi 2 KB ile 256 KB arasında değişir.
L2 Ön Bellek (Cache): L1 belleklerine göre kapasiteleri 256 KB ile 2 MB arasında değişir. Başlangıçta L2 önbellek anakart üzerinde işlemciye yakın biryerde yer almaktaydı. Daha sonra slot işlemciler ortaya çıkınca işlemci çekirdeğinin üzerinde kartuş şeklindeki paketlerde yer aldı. Bununla beraber çekirdeğin dışında ve işlemciyle aynı yapıda kullanılmaya başlandı. Bu kısa geçiş döneminden sonraysa L2 önbellek işlemci çekirdeklerine entegre edildi.
L3 Ön Bellek (Cache): L3 ön belleklerinin kapasiteleri 2MB ile 256 MB arasında değişir. Yeni bir teknolojidir. Çok çekirdekli işlemcilerde bütün çekirdeklere tek bir bellekle hizmet vermek akıllıca bir yaklaşım olacağı düşüncesiyle geliştirilmiştir.
Bilgisayarınızda bir program başladığında, veriler RAM’den L3 önbelleğine, ardından L2’ye ve sonunda L1’e akar.
Program çalışırken CPU, çalışması için gereken bilgiyi arar, L1 ön belleğinde başlar ve geriye doğru çalışır. CPU gerekli bilgiyi bulursa, buna önbellek isabet denir. İhtiyacı olan bilgiyi bulamazsa, bilgisayarın ihtiyacı olan bilgiyi bulmak için başka bir yerlere bakar.
Gecikme, bilgisayarın verimliliğinde önemli bir faktördür. Gecikme, bir parça bilginin alınması için gereken zamandır. L1 önbelleği en hızlısıdır. Önbelleği fiziksel olarak CPU’ya yaklaştırmak gecikmeyi azaltır.
Telefondaki önbelleğe alınmış veriler nedir?
Önbelleğe alınan veriler, bir uygulamayı açtıktan veya bir web sitesini ilk kez ziyaret ettikten sonra cihazınızda depolanan dosyalar, komut dosyaları, resimler ve diğer multimedyalardır.
Bu veriler daha sonra her ziyaret edildiğinde uygulama veya web sitesi hakkında hızlı bir şekilde bilgi yüklemek için kullanılır.
Dizüstü bilgisayarlar, tabletler, akıllı telefonlar, önemli değil.Tüm cihazlarımızda, bu tür verileri hızlı erişim için saklamak için belirli bir düzeyde ayrılmış alan vardır.
Önbelleğe alınmış veriler önemli mi?
Önbelleğe alınmış veriler, yalnızca “geçici depolama” olarak kabul edildiğinden, doğası gereği önemli değildir. Ancak, kullanıcı deneyimini geliştirmek için vardır.
Önbellek Temizliği Nasıl Yapılır ?
Önbelleğe alınan tüm verilerin temizleme işlemini yapmak isteyen kullanıcıların öncelikle kullanmış oldukları tarayıcılar ve DNS’leri temizlemeleri gerekir.
Farklı tarayıcılar için önbellek silme şu şekilde yapılır:
Firefox: Tercihler > Güvenlik > Çerezler ve Site Verileri > Verileri Temizle
Chrome:Gelişmiş >Tercihler > Gizlilik ve Güvenlik > Tarama Verilerini Temizle > Verileri temizle
Safari:Tercihler> Gizlilik > Web Sitesi Verilerini Yönet > Tümünü Kaldır”
iOS:Ayarlar > Safari > Geçmişi ve Web Sitesi Verilerini Temizle
Android:Ayarlar > Gelişmiş > Gizlilik > Tarama Verilerini Temizle