Jet lag, çoğunlukla uzun süreli uçuşlar sonrasında ortaya çıkan, vücudun biyolojik saati ile iniş yapılan yerin saatinin uyuşmaması nedeni ile yaşanan bir rahatsızlıktır. Farklı zaman dilimleri arasında seyahat edildiğinde ortaya çıkan bu rahatsızlık; aşırı yorgunluk, uykusuzluk, dikkatsizlik ve sindirim sorunlarına neden olabilir. Uyku bozukluğu, jet lag’in en bilinen etkilerinden biridir.
Jet Lag neden olur, nasıl geçer ?
Jet lag, vücudun değişen saat diliminden etkilenmesi ile ortaya çıkar. Yapılan araştırmalara göre jet lag, batıdan doğuya doğru gittikçe ve gündüz uçuşlarında daha çok görülmektedir. Yaş yükseldikçe de jet lag riski artmaktadır. Bunun nedeni ise genç vücudun biyolojik değişimlere çok daha hızlı ayak uydurabilmesidir. Vücudun biyolojik ritmi 24 saatlik bir rutinden oluşur. Jet lag sendromu, bu rutinin bozulduğu durumlarda ortaya çıkar. Yani gittiğiniz yerin yerel saatine göre jet lag rahatsızlığı ile karşılaşabilirsiniz, çünkü tüm vücut rutini bozulmuş olur. Örneğin İstanbul ile Bişkek arasında 3 saat fark bulunur. İstanbul’dan Bişkek’e uçuşlar ise ortalama 5 buçuk saat sürmektedir. Yani öğlen 12.00’de İstanbul’dan uçakla Bişkek’e hareket eden biri, Bişkek’e saat 17.30’da değil 20.30’da varır. Bu da jet lag yaşamasına neden olabilir. Bu durum karşısında yapılabilecek belli başlı şeyler vardır.
Farklı saat dilimindeki ülkelere yapılan uçak yolculuğu sonrasında ortaya çıkan jet lag, kişinin fizyolojik ve psikolojik özelliklerine göre değişir. Kısa sürede geçebildiği gibi uzun süreli jet lag durumu da görülebilir. Jet lag için henüz ortaya konulmuş kesin bir tedavi yoktur. Ancak bazı öneriler, jet lag etkisini en aza indirme konusunda yardımcı olabilir.
Jet Lag Belirtileri ve Jet Lag Süresi
Jet lag belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Bu nedenle bazı kişilerde aşağıdaki semptomlardan sadece biri gözlenirken, diğerlerinde birkaçı aynı anda gözlenebilir:
- Yorgunluk ve bitkinlik
- Uyku sersemliği
- Huzursuzluk
- Hafif kafa karışıklığı
- Uyuşukluk
- İshal ve mide bozukluğu
- Aşırı uykulu olma hâli
- Uykusuzluk
Jet lag belirtileri en az iki saat diliminde seyahat edildiğinde bir veya iki gün içinde ortaya çıkar. Pek çok kişi için bu belirtiler orta seviyede hissedilir. Ancak soğuk terleme, kusma ve ateş gibi daha ağır belirtiler varsa buna neden olan şey bir virüs, grip ya da irtifa hastalığı da olabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürerse mutlaka bir doktora görünmeniz gerekir.
Jet Lag İlacı
Bu kolay ama etkili taktikleri uygulayarak jet lag’i önleyebilir ya da jet lag belirtilerini en aza indirebilirsiniz.
Uçakta uyuyun
Doğuya doğru uçuyorsanız uçakta uyumaya çalışın. Uçaktaki gürültü ve ışıktan etkilenmemek için uyku maskesi ve kulak tıpası kullanmayı deneyebilirsiniz.
Uçuş saatini seçerken stratejik davranın
Akşam erken bir saatte varmanı sağlayacak bir uçuş seçin. Böylece vardığınızda uyku saatine kadar uyanık kalmak çok zor olmayacaktır.
Şekerleme yapın
Eğer uyku saatine daha çok varsa ama çok uykunuz geldiyse, 20-30 dakikayı geçmeyecek şekilde kestirin. Süreyi 30 dakikadan fazla tutarsanız bu sefer de gece uyuyamazsınız.
Kendinize fazladan gün ayırın
Eğer vardığınız yerde çok önemli bir toplantı ya da etkinliğe katılacaksanız uçuş gününüzü birkaç gün önceye çekin böylece jet lag’den kurtulup kendinize gelmeniz için yeterli zamanınız olacaktır.
Değişikliği öngörün
Eğer doğuya doğru uçuyorsanız uçuş gününden birkaç gün önce normalden daha erken saatlerde uyanın. Batıya gidiyorsanız ise tam tersini yapın.
Yaşam tarzınıza dikkat edin
Uçuşunuzun olduğu gün ve önceki gün alkol ve kafein tüketmemeye çalışın. Bu içecekler biyolojik saatinize müdahale eder ve uyumanızı zorlaştırır. Sonuç olarak jetlag etkisini daha da kötüleştirir.